Poperinge: Talbot House - de executiepaal

In 1965 - toen ik nog postzegels verzamelde - is er een zegel uitgegeven ter gelegenheid van het vijftigjarig bestaan van het Talbot House in Poperinge. De post stuurde toentertijd ook foldertjes mee, waar je die zegels in kon bewaren, en waarin ook uitgelegd werd waarom ze verschenen: informatie over het Talbot House kon je daar dan natuurlijk ook in lezen. Die zegel heb ik altijd onthouden, en als je dan bijna vijftig jaar later in  Poperinge bent, bezoek je natuurlijk dat huis, zeker in 2014.

De zegel voor het Talbot House

Poperinge ligt op iets meer dan twintig kilometer ten zuiden van Ieper, maar in de Groote Oorlog in ieder geval achter het front, en in 1915 openden twee Britse legeraalmoezeniers, Philippe Clayton en Neville Talbot, er een ontspanningsplaats voor hun soldaten: op het uithangbord staat te lezen dat het een 'Every-Man's Club' is: officieren, onderofficieren en gewone soldaten waren er welkom, wat opmerkelijk is omdat het klassengevoel in de Engelse maatschappij toen nog zeer levendig was. Je kunt er je een idee vormen van de rust die de moe gestreden soldaten er genoten: achter het huis ligt een mooie tuin, die - zoals uit foto's blijkt - er nu veel beter uitziet dan tijdens de oorlog. Het achterste vertrek is een ruimte met veel licht: ik kan me indenken dat het de mannen op zomerse dagen plezier gedaan zal hebben.

Klasseloos maatschappijtje

Op het bureau van een van de medewerkers hangt een affiche waarop de Britten gesommeerd worden 'to 'Join Your Country's Army!' for 'God Save The King', maar je kunt niet zeggen dat het huis en wat er te zien is een verheerlijking is van militarisme en heroïsch patriottisme.

Wervende affiche

In een aanpalend hopmagazijn kun je een tentoonstelling zien over het leed dat de Groote Oorlog bij de soldaten aangericht heeft, met foto's van brieven, de verwoestingen en andere ellende, maar net zo goed een Duitse staalhelm die broederlijk naast een bescheidener Brits exemplaar ligt.

Op het einde van de rondgang vraagt 'a genuine English woman' of je thee wil, en als je ergens thee wil drinken, dan hier natuurlijk. Die vrouw werkte daar vrijwillig, net zoals Belgische, Nederlandse, Franse en Australische mensen dat doen. Zij houden Talbot House en de herinnering levend. Overigens: voor de serie 'In Vlaamse Velden' zijn hier opnamen gemaakt.

Talbot House

Ontspanningsruimte met piano

Wat je in Poperinge zeker ook niet mag vergeten zijn de dodencellen en de executieplaats en -paal. Die bevinden zich op de binnenplaats van het stadhuis: de twee cellen zijn in al hun desolaatheid gereconstrueerd, met graffiti uit '14-'18 nog op de muren, en de executiepaal staat op de binnenkoer. Het is natuurlijk niet de authentieke paal: het betreft een metalen geverniste exemplaar, met er vlak achter een muur, speciaal gebouwd voor dit gedenkteken: dit alles is niet echt groot of sensationeel, maar net daardoor maakt het veel indruk.

Ten minste vier militairen - een andere bron heeft het over acht - zijn hier geëxecuteerd: de oudste was 31 jaar, een onderluitenant die ter dood veroordeeld wegens desertie: ondanks het feit dat hij leed aan 'shell shock', werd hij na onderzoek terug naar het front gestuurd, met de ondertussen bekende afloop. De jongste was 17: hij komt uit Jamaica, neemt vrijwillig dienst - op zijn 16de - in een vooral uit zwarte soldaten bestaand regiment: dat wordt als werkeenheid ingezet, maar bij een levering van munitie loopt het voor de jongen toch mis. Hij wordt ter dood veroordeeld (desertie) op 19 september 1917, en geëxecuteerd de volgende ochtend om 10 over 6. De kapitein van het vuurpeloton schrijft als laatste aantekening in zijn verslag: 'Sentence duly carried out at Poperinghe Town Hall at 6.10 am on september 20th 1917."

De executiepaal

Links op de muur achter de executiepaal staat een gedicht van Erwin Mortier:

Licht, grauw licht.

De sleetse nacht
barst in me open en versterft.

Mijn handen rond het glas -
mijn laatste.

De priester met zijn god,
de dokter met zijn opium.

Moeder van god.

Ze zal nu opstaan, haar voeten
warmen aan de kolen.

Ze zal zich omdraaien in de lakens.

Mik niet op mij jongens,
Mik op het witte

linnen op mijn borst

Licht, grauw licht
etst woorden, schrale

woorden in de wanden