dinsdag 28 april 2015

'Tour de France' in de Fabiolazaal

Zolang het Museum voor Schone Kunsten in Antwerpen gesloten is, wordt in de Fabiolazaal in de Jezusstraat geregeld een tentoonstelling georganiseerd in de reeks 'De Modernen', en telkens rond een ander thema: expressionisme is al aan de beurt geweest, magisch-realisme, 'Kunst in de Groote Oorlog', Nederlandse schilders. De nieuwe tentoonstelling heet 'Tour de France': natuurlijk gaat het niet om de rittenkoers, wel zie je in de Fabiolazaal dit keer wat het Antwerpse museum aan Franse kunst in huis heeft. Heel bekende 'toppers' - om in eventjes in wielertermen te blijven spreken ontbreken: geen Monet, Manet, Renoir, geen impressionisme, geen Matisse, geen Picasso. Toch wil dat niet zeggen dat de verplaatsing naar de koekenstad de moeite niet waard is: het tegendeel is waar.

Chagall

Twee topwerken zijn er wel, en die hebben er vroeger ook al eens gehangen: 'Bij het raam' van Chagall, en 'Zittend naakt' van Modigliani. Die Chagall vind ik elke keer weer zeer aantrekkelijk: een poes zit op de vensterbank van een open raam, een oud - denk ik altijd -  vrouwtje probeert haar binnen te lokken. Met zijn tweeën lijken zij in een aparte wereld te leven, waarin alleen zij bestaan, waarin ze zich op elkaar concentreren, in een sfeer van vriendelijkheid wat het dametje betreft, van behoedzaamheid wat de kat betreft. In die groene kamer is het bovendien lente: dat kun je zien aan de planten, de blaadjes en de bloempjes links onderaan, vlak voor de vrouw. Buiten in het nog winter, het heeft pas gevroren of gesneeuwd: de bomen hebben geen bladeren, er ligt een beetje sneeuw op. Beneden in het rechterraam ligt languit een uitgegleden mannetje, voor de boom midden in het raam staat een ander mannetje leunend op zijn wandelstok. In de kamer is het warm in twee betekenissen, buiten is het koud: daar wil je niet zijn. Mooi hoe Chagall op een zeer eenvoudige manier twee werelden met elkaar in contrast breng: warm en knus tegenover koud en kil, geborgenheid binnenshuis tegenover guurheid buiten. Hij is een van de grootste schilders van de afgelopen eeuw: de retrospectieve in Brussel met meer dan tweehonderd van zijn werken zal je er dezer dagen ten overvloede van overtuigen. Maar Antwerpen heeft gelukkig deze prachtige parel.


Marc Chagall, Bij het raam

Modigliani

Een ander doek waar Antwerpen trots op mag zijn  is het 'Zittend naakt' van Amedeo Modigliani, 'an Italian in Paris'. Chagall zoals geweten is van oorsprong een Russische jood: Parijs was in het begin van de vorige eeuw 'the place to be' voor veel kunstenaars, Picasso is ook niet echt een Fransman. De opstelling van dat 'Zittend naakt' is al zo uitgekiend: als je aan de tegenoverliggende kant van de tentoonstellingsruimte staat, valt je oog door de passages van de zaaltjes pal op het schilderij. Letterlijk en figuurlijk aantrekkelijk, je wordt er naartoe gezogen. Hier is over nagedacht!


'Aantrekkelijk' Zittend naakt

Het schilderij toont een weelderige vrouw - voor de catwalks van vandaag zou ze echt niet kunnen dienen - die de vanuit de ooghoeken schuchter en kennelijk op haar hoede naar een onbestemde toeschouwer kijkt: een vleugje onschuld lijkt over haar te hangen. Het is een en doek, verre van zwoel of  wat men in die richting zou kunnen denken. Pure schoonheid heeft Modigliani willen weergeven, en geslaagd is hij.


Amedeo Modigliani, Zittend naakt

Alleen al voor deze twee schilderijen zou deze 'Tour de France' de moeite zijn, maar er is nog veel meer. Twee machtige beelden bijvoorbeeld.